در گذشته نیاز به کود در زمین های کشاورزی ایرانیان را به فکر ساخت کبوتر خانه ها وا داشت .معماری داخلی کبوتر خانه ها استثنایی است .این بناها هم به دلیل سترگی و شکوه وهم به دلیل تنوع در فرم اعجاب بر انگیز است .این بناها مانند سایر اثار معماری ایران هم از عملکرد وافر وهم از فرم زیبایی پیروی کرده است طراحی وانتخاب سایت های دایره ای برای ساخت کبوتر خانه ها با فضا های تو در تو در مقاومت بالای ان نقش داشته است نقل شده است که مار ها قادر به بالا رفتن از سطوح منحنی ماننداستوانه نیستند و این امر باعث بالا رفتن ضریب امنیتی این کبوتر خانه ها شده است                                                                                                                          سیاح بزرگ فرانسوی در قسمتی از سفر نامه خود می نویسد .. کبوتر خانه های عظیم ایران شش بار بزرگتر از بزرگترین پرورشگاه های ما است. این برج ها را از اجر بنا میکنند و رویش را گچ و اهک می کشند و در تمام سطوح داخلی دیواره برج از بالا به پایین سوراخ هایی تعبیه شده تا کبوتران در ان اشیانه کنند.. توجه به ابعاد طرح توسعه افقی عمودی وساخت کبوتر خانه های پلکانی و طبقه طبقه بودن بنا راحتی باز سازی و مرمت را به دنبال داشته است در مناطق گرم و خشک که حضور اب جاری امکان پذیر نبوده با احداث چاه و ایجاد جایگاه های ابشخور امکان استفاده کبوتران از اب را فراهم می ساختد.  

فضای داخلی کبوترخانه گاهی محل تجمع حدود ۲۵ هزار کبوتر می‌شد.

آشیانه‌ها آن چنان زیبا و منظم با مدول‌های یک شکل و از مصالح کاهگل ساخته شده بود که در تابستان بسیار خنک و به گونه ای بوده‌است که باد در فضای آن جاری (بادگیر) بوده و برعکس در زمستان گرم و از وزش بادهای سرد محلی در امان بوده‌است. همه این تمهیدات منجر به خلق این شاهکارهای معماری یعنی کبوترخانه‌های ایرانی شده‌است.

قطر سوراخهای ورودی کبوتران به داخل برجها به اندازه ای ساخته شده‌است که تنها کبوتران می‌توانستند وارد آن شوند و پرندگان مهاجم قادر به ورود به داخل آن نبودند. جالب توجه این که برای دقت یک اندازه بودن قطر سوراخهای کبوتر بویژه در کبوترخانه‌های سبک گلپایگان از تنوشه (لوله‌های سفالی) استفاده می‌شده تا سوراخها یکسان اجرا شود؛ نه بزرگتر بود که پرندگان مهاجم وارد شوند و نه کوچکتر که کبوتران بزرگتر نتوانند وارد کبوترخانه‌ها شوند.

دیگر از تجهیزات دفاعی کبوترخانه‌های ایرانی تمهیداتی بوده که در مقابل ورود گربه و روباه و تا حدی آدمیزاد و نیز مار و موش اعمال می‌شده‌است. موش گرچه مستقیماً دشمن کبوتر نبوده، اما با کانال سازی در زیر پی ها، برجها را خالی و سوراخ می‌کرده و راهی را برای ورود سایر حیوانات شکارچی واز زیرزمین برای نفوذ مارها فراهم می‌ساخته‌است.

دیگر از تمهیداتی که ایرانیان در دفع دشمنان کبوتر و جذب کبوتران در کبوترخانه‌ها اندیشیده بودند عبارت بود از استفاده از بوی برخی از جانوران مانند گرگ و کفتار و بوی برخی از گیاهان مانند کندر و سراب برای محافظت کبوتران.در برخی از کبوترخانه‌های ایران از جمله روستاهای گلپایگان سر گرگ و کفتار را در کبوترخانه می‌گذاشتند که هنوز هم تا این اواخر سرکفتاری در کبوترخانه رباط ابوالقاسم گلپایگان مشاهده می‌شد.

معماری زیبای کبوترخانه‌های ایرانی، همراه با عملکرد اقتصادی آن یعنی کارخانه ساخت مرغوب‌ترین کود شناخته شده در جهان بر کسی پوشیده نیست. از علوم دیگر در ساخت برجهای کبوتر همچون استفاده از دانش فیزیک با توجه به اصل تشدید ( رزنانس) به منظور توجه و پرواز همزمان دسته جمعی حدود ۱۴ هزار تا ۲۵ هزار کبوتر در اثر برخاستن ناگهانی که ارتعاشات بسیار قوی را به دنبال دارد، عالمانه بهره برده شده‌است.

هندسه و ریاضیات به خاطر به حداکثر رساندن سطح در حجمی ثابت و بهره گیری از اصول زیباشناختی آن چشم گیر است.

طراحی و انتخاب سایت‌های دایره ای برای ساخت کبوترخانه با فضاهای تو درتو در مقاومت بالای آن نقش داشته‌است. نقل شده‌است که مارها قادر به بالا رفتن از سطوح منحنی مانند استوانه نیستند.

توجه به ابعاد طرح توسعه افقی و عمودی و ساخت کبوترخانه‌های پلکانی و طبقه طبقه بودن بنا، راحتی بازسازی و مرمت را به دنبال داشته‌است. در مناطق گرم و خشک که حضور آب جاری امکان پذیر نبوده، با احداث چاه و ایجاد جایگاههای «آبشخور» امکان استفاده کبوتران از آب را فراهم می‌ساختند.^[۱]